SBTi: İklim İçin Bilim Temelli Hedefler

SBTi (Bilim Temelli Hedefler Girişimi), küresel ısınmanın tehlikeli boyutlara ulaşmasını engellemek amacıyla, şirketlerin sera gazı emisyonlarını azaltma hedeflerini bilimsel verilere dayandırmalarına yardımcı olmak üzere kurulmuştur. Bu girişimin ortaya çıkışı, 2015 yılında Paris Anlaşması'nın kabulü ile ivme kazanmıştır. Anlaşma, küresel sıcaklık artışını 1,5°C ile sınırlandırma hedefini belirlemişken, bilim insanları, bu hedefe ulaşmak için şirketlerin de emisyonlarını önemli ölçüde azaltması gerektiğini vurgulamıştır. Bu bağlamda, CDP (Karbon Saydamlık Projesi), UN Global Compact, Dünya Kaynakları Enstitüsü (WRI) ve Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF) işbirliği yaparak SBTi'yi hayata geçirmiştir. Amaç, şirketlerin iklim hedeflerini bilimsel temellere dayandırarak, iklim değişikliğiyle mücadelede daha etkin bir rol oynamalarını sağlamaktır.

SBTi tarafından onaylanan bilime dayalı hedefleri olan toplam şirket sayısı Mart 2025 tarihiyle birlikte 7376 olmuştur.

Bu doğrultuda 2021 yılında SBTi, şirketlerin en geç 2050'ye kadar net sıfıra ulaşmalarına yardımcı olmak için dünyanın ilk Kurumsal Net Sıfır Standardını başlatarak duyurmuştur.

SBTi; şirketler, finansal kuruluşlar ve küçük-orta büyüklükteki işletmeler (KOBİ'ler) için bilimsel temelli hedef belirleme imkanı sunmaktadır. Hedef doğrulama sürecini başarıyla tamamlayan kuruluşlar, SBTi'ın teknik uzmanlarından detaylı geri bildirim ve yardım alma ayrıcalığına sahip olmaktadırlar. SBTi taahhüt mektubunu imzalayan işletmeler ise, SBTi'ın resmi web sitesinin yanı sıra, CDP, UN Global Compact ve We Mean Business gibi saygın platformlarda "Taahhütlü" statüsünde ilan edilmektedirler.

Mevcut durumda SBTi; şehirler, yerel yönetimler, kamu sektörü kurumları, eğitim kuruluşları veya kâr amacı gütmeyen kuruluşlar için hedef değerlendirme hizmeti sunmamaktadır. Ancak, bu tür kuruluşlar, Bilime Dayalı Hedefler Ağı aracılığıyla kayıt yaptırarak iklim eylemlerine katkıda bulunabilmektedirler.

Günümüzde, fosil yakıt sektörü hariç tüm sektörlerde faaliyet gösteren şirketler, sektör özelinde geliştirilen metodolojiler aracılığıyla bilim temelli hedefler belirleme kapasitesine sahiptir. Şayet sektörünüz listelenmemişse veya sektöre özgü rehberlik henüz tamamlanmamışsa, temel metodolojiler ve kaynaklar kullanılarak hedeflerin belirlenmesi gerekmektedir. Şirketinizin sektörüne ve diğer kriterlere göre hangi metodolojiyi uygulayacağını tespit etmek için Başlangıç Kılavuzuna başvurulması önerilmektedir. Her sektör için geliştirilmekte olan veya geliştirilmiş olan yol haritaları ve rehberlik kaynaklarına genel bir bakış sağlamak amacıyla Sektör Rehberi Özetine göz atabilirsiniz.

SBTi Başvuru Süreci

Kayıt Aşaması: SBTi Doğrulama Portalını kullanarak bir hesap oluşturun. Şirket kayıt formunu doldurun ve gönderin. Doğrulama Portalı'ndan durumu takip edin.

Uygunluk durumu onaylandıktan sonra şirket bir sonraki aşamaya geçecektir.
Taahhüt Aşaması: Taahhütler isteğe bağlıdır. Kurumsal veya finans kurumu doğrulamaya devam etmeye hazırsa, şirket taahhüt aşamasını atlayabilir. KOBİ'ler taahhüt belirlemeye uygun değildir, bu nedenle lütfen doğrudan Geliştirme aşamasına geçebilirler. KOBİ uygunluğu hakkında daha fazla bilgiyi burada bulabilirsiniz.
Hedef Geliştirme Aşaması: Web sitesinde bulunan Bilime Dayalı Hedefler inisiyatifinin standartlarını, kriterlerini ve rehberliğini kullanarak hedeflerinizi geliştirin.

Şirketler ve finans kurumları, Bilime Dayalı Hedefler girişiminin hedef belirleme araçlarının yanı sıra SBTi'den temin edilebilen ilgili sektöre özgü araçları kullanarak hedeflerini modellemeli ve sunmalıdır.
Hedefi Sunma Aşaması: Doğrulama işleminizi başlatmak için hedef gönderim formlarınızı hazırlayın ve bunları Doğrulama Portalı aracılığıyla SBTi Hizmetlerine gönderin.
Duyuru Aşaması: Hedefiniz onaylandıktan sonra, SBTi web sitesinde yayınlanacaktır. Hedefinizi duyurun ve paydaşlarınızı bilgilendirin.

Hedefler, aksi kararlaştırılmadıkça, genellikle doğrulanmalarından bir ay sonra haftalık olarak yayınlanır. Hedef, doğrulamadan sonraki altı ay içinde kamuya açıklanmalıdır, aksi takdirde en son bilime dayalı kriterlere uygun olduğundan emin olmak için yeniden doğrulama gerektirecektir.
Raporlama Aşaması: Hedefler onaylandıktan sonra, şirketler emisyonları yıllık olarak açıklamalı ve hedeflere ulaşma yolundaki ilerlemeyi izlemelidir.

Raporlama önerileri arasında yıllık raporlar, sürdürülebilirlik raporları, şirketinizin web sitesi, CDP veya CSRD aracılığıyla açıklama veya kamuya açık diğer herhangi bir beyan yer almaktadır.

Sera Gazı Emisyon Envanteri

Bilim Temelli Hedefler Girişimi (SBTi) başvuru sürecinden evvel, şirketlerin sera gazı envanterlerini titizlikle oluşturmaları ve Kapsam 1, 2 ve 3 emisyon kaynaklarını derinlemesine incelemeleri gerekmektedir. SBTi kriterleri, şirketlere Kapsam 1 ve 2 emisyonlarının %5'ini hariç tutma esnekliği tanımaktadır. Sera gazı envanterinin başvuru öncesinde eksiksiz olarak oluşturulamaması durumunda, başvuru sonrasında bu %5'lik sınırı aşmayacak şekilde envantere ilaveler yapılabilmektedir.

Bilime dayalı hedefler, Kapsam 1 ve 2 emisyonlarını kapsamalıdır. Kapsam 3 emisyonlarının, toplam Kapsam 1, 2 ve 3 emisyonlarının %40'ından fazlasını oluşturduğu şirketler için hedeflerin Kapsam 3'ü de kapsaması zorunludur.

SBTi için paylaşılan örnek bir sera gazı envanteri aşağıda gösterilmiştir.

Şirketler, bağlı kuruluşlarının emisyonlarını sera gazı envanterlerine dahil ederken, organizasyon sınırlarını belirleyen "OPERASYONEL KONTROL", "FİNANSAL KONTROL" veya "HİSSE KONTROLÜ" yöntemlerinden birini seçme serbestisine sahiptirler. Bağlı kuruluşları üzerinde operasyonel ve finansal kontrole sahip olan şirketler, bu kuruluşların tüm emisyonlarını kendi envanterlerine dahil etmekle mükelleftirler. Hisse kontrolü yönteminde ise, sahip olunan hisse oranında emisyonlar envantere dahil edilmektedir.

SBTi başvuru sürecinde, şirketlerin Sera Gazı Protokolü'nde (GHG Protokolü) belirtilen tüm sera gazlarını (karbondioksit (CO2), metan (CH4), azot oksit (N2O), perflorokarbonlar (PFC'ler), hidroflorokarbonlar (HFC'ler), kükürt heksaflorür (SF6) ve nitrojen triflorür (NF3)) kapsaması beklenmektedir.

SBTi, karbon dengeleme yöntemini, doğrudan emisyon azaltımı kadar etkili bulmadığı için kabul etmemektedir. Şirketlerin karbon emisyonlarını azaltmak için değer zincirlerinde doğrudan projelere yönelmeleri tavsiye edilmektedir. Karbon dengeleme projelerini desteklemek isteyen şirketler, bu faaliyetleri SBTi haricinde gerçekleştirebilir ve kamuoyuna duyurabilirler.

SBTi'ye göre, şirketlerin tüm Kapsam 2 emisyonları ve Kapsam 3 emisyonlarının en az üçte ikisi hesaplamalara dahil edilmelidir. Satılan ürünlerin kullanımından kaynaklanan emisyonlar, belirli koşullar altında envantere dahil edilmeyebilir. Ancak, önemli ölçüde emisyon üreten ürünler için bu emisyonların hesaplanması ve raporlanması teşvik edilmektedir. SBTi, sera gazı (GHG) muhasebesi ve hedef belirleme metodolojilerinin temelini Sera Gazı Protokolü (GHG Protokolü) ile uyumlu bir şekilde oluşturmaktadır.

Kısa Vadeli Bilime Dayalı Hedef Seçimi

Şirketlerin ilgili kaynakları etraflıca inceledikten sonra, bilim temelli hedeflerini belirlemek amacıyla uygun bir yaklaşım ve metodoloji seçmeleri gerekmektedir. Kapsam 1 ve 2 emisyonları için bilim temelli bir hedef belirlemek isteyen şirketler, iki farklı yaklaşımdan birini kullanabilirler.

Mutlak temelli yaklaşım
Şirketler, toplam sera gazı emisyonlarını mutlak bir oranda azaltmayı taahhüt ederek bilim temelli hedefler belirleyebilirler. SBTi, tüm sektörler için 1,5°C senaryosuna uyumlu olarak yıllık %4,2 oranında mutlak azaltım önermektedir. Örnek olarak, bir şirket Kapsam 1 ve 2 emisyonlarını 2030 yılına kadar %42 oranında azaltmayı taahhüt edebilir. Bu yöntem, doğru hedef belirleme açısından basit ve anlaşılır bir yaklaşım sunmaktadır ve tüm şirketler tarafından uygulanabilir. Hedef belirleme yaklaşımları ve yöntemleri hakkında daha detaylı bilgi edinmek için "Bilime Dayalı Hedef Belirlemenin Temelleri" dokümanının incelenmesi önerilmektedir.

Şirketler, ulaşılması en kolay hedefi varsayılan olarak belirlemek yerine, en erken azaltımlara ve en az kümülatif emisyona yol açan en iddialı karbonsuzlaştırma senaryolarını ve yöntemlerini tercih etmelidirler. Ayrıca, en güncel SBTi kriterlerine uyum, gelecekteki hedef güncellemelerine duyulan ihtiyacı minimize edecektir.

Emisyon azaltım planlarının yakın ve uzun vadeli olarak yapılandırılması tavsiye edilmektedir. Uzun vadeli emisyon azaltım hedefleri, şirketlerin iş modellerini düşük emisyonlu üretime geçiş yapacak şekilde yeniden yapılandırmasına olanak tanımaktadır. Farklı emisyon kapsamları için ayrı hedefler belirlenebilir.
Sektör bazlı yaklaşım
Bu yaklaşım, belirli sektörler tarafından kullanılmakta olup, emisyonların sektörel bazda azaltılmasını amaçlamaktadır. Şirketler, sektörlerine özgü dekarbonizasyon yollarını takip etmektedirler. Her sektör için farklı emisyon yoğunluğu hedefleri belirlenmiştir.

Sektörel Dekarbonizasyon Yaklaşımı (SDA), çeşitli sektörler için sektöre özgü yol haritaları sunmakta ve Kapsam 1 ve 2 emisyonlarını kapsamaktadır. Kapsam 3 kategorilerine sınırlı uygulanabilirliği bulunmaktadır. Bu yöntem, aynı zamanda şirketin öngörülen çıktısına bağlı olarak hedef yılda mutlak emisyon değerleri sağlamaktadır.

Daha ayrıntılı bilgi için Kısa vadeli hedef kılavuzu inceleyebilirsiniz.

Özetle; Bilim Temelli Hedefler Girişimi (SBTi), şirketlerin iklim değişikliğiyle mücadelede somut adımlar atmalarını sağlayan kritik bir platformdur. SBTi'ye katılarak bilimsel temelli hedefler belirleyen şirketler, sadece çevresel sürdürülebilirliğe katkıda bulunmakla kalmaz, aynı zamanda rekabet avantajı elde eder, yatırımcı güvenini artırır ve marka itibarını güçlendirirler. Bu bağlamda, şirketlerin sera gazı emisyonlarını azaltma yolculuğunda SBTi'nin rehberliğini takip etmeleri, hem gezegenimiz hem de iş dünyası için hayati önem taşımaktadır.

Bu yazımızda SBTi ile ilgili önemli bazı konular hakkında bilgi paylaşımı yapmayı hedefledik. Konu ile ilgili danışmak veya bilim temelli hedeflerinizi belirleme sürecinde profesyonel bir destek almak için Climpach ekibimizle irtibata geçebilirsiniz.